Destilleren hoe werkt dat nu eigenlijk?

Zo het is al weer even geleden dat ik wat geschreven heb, daarom nu maar een wat langer verhaal:
Destilleren hoe werkt dat nu eigenlijk?
De wetenschappelijke definitie:
"Destillatie is een techniek om door middel van verdamping twee of meer stoffen in een oplossing te scheiden, gebaseerd op het verschil inkookpunt van deze stoffen"
Eenvoudiger, men verhit een vloeistof, en door de verschillende kookpunten van de verschillende stoffen kun je die stoffen van elkaar scheiden. In het geval van alcohol, water kookt bij 100 gr C, alcohol kookt bij ca. 78 gr C.

Nou dan is het dus heel simpel, verhit de vloeistof tot 78 gr C en je krijgt alleen de alcohol, toch?
Nee, zo simpel is het niet. Als voorbeeld, zet een schaaltje water in je keuken neer, hé na een tijdje is het water verdampt, en ik hoop dat het echt geen 100 gr C is geweest in je keuken.
Dus ook bij een kookpunt lager dan 100 gr destilleer je water mee.

Daarnaast is er nog een ander geval. Met alcohol bedoelen we eigenlijk ethanol. Alcohol is een familienaam voor ethanol, maar ook methanol, propanol, butanol, etheenglycol, glycerine en polyolen. Vergeet deze termen maar, want de meeste gaan we niet meer gebruiken. Ok, stookwijn of stookbier is mengsel van water, verschillende alcoholen en nog veel meer stoffen (als bijvoorbeeld ether, blauwzuur, azijnzuur, fosfor, zwavel). Allemaal verschillende kookpunten, gelukkig maar want een aantal van die stoffen zijn giftig.

Wat willen we nu bereiken met het destilleren, dat ligt er aan wat we willen drinken. Willen we een whisky, cognac of bijvoorbeeld een rum, dan zoeken we een mengsel van water, ethanol en een aantal alcoholen die zich in de loop van tijd omvormen tot esters, dit noemen we smaakrijke alcohol. Maar willen we voor bijvoorbeeld een likeur een zo zuiver mogelijke "alcohol", dan gaan we voor een mengsel van ethanol en water. Wacht even een zuivere alcohol, is een een mengsel van ethanol en water???
Ja, helaas ethanol is een azeotrope stof.... azeo..watte? Azeotroop, voor de definitie, zie wikipedia, want dat wordt te uitgebreid. Het houdt uiteindelijk in dat als je via trucjes ethanol van 100% zou krijgen, deze ethanol gelijk verbindingen aan zal gaan met waterstofmoleculen tot een stabiele toestand van 96%. Zo is het dus niet mogelijk om via gewone destillatie ethanol en water van elkaar te scheiden boven de 96%. Pure ethanol is dus een ethanol van 96%.

Nu het maken van smaakrijke alcohol, dat gebeurt al eeuwen op een hele mooie manier, doe de vloeistof in een groet ketel (boiler) breng dat aan de kook, leidt de damp via een overgang en een buis ("helm" en "brug") naar een koeler, en je hebt een vloeibaar mengsel met een hoger percentage dan de inhoud van de ketel. Lekker dit kunnen we drinken.... dat kan, maar lekker is het niet, en ook niet veilig.

De alcohol wordt minimaal 2 keer gestookt, 1 keer zoals hierboven beschreven, dit heet de ruwbrand. Je krijgt dan een alcohol van ca. 30%. Dit gaat terug de ketel in en wordt dan zachtjes gestookt, dit heet de fijnbrand. Bij de fijnbrand worden de fracties gescheiden, het eerste deel (de voorloop) bevat niet drinkbare alcoholen als bijvoorbeeld het giftige methanol. Het tweede deel )de middenloop of het hart) bevat overwegend de ethanol die we willen hebben, het laatste deel (ja, de naloop) bevat weer de niet drinkbare delen (deze smaken naar nat karton). De geur en de smaak, samen met de ervaring van de stoker levert uiteindelijk het eindproduct op, een lekkere rum, een smakelijke whisky of noem maar een soort brandewijn.

De pure alcohol krijg je als je vaker destilleert, hoe geconcentreerder de alcohol hoe puurder. Dit kan door het proces van stoken en vullen een aantal keer te herhalen, maar dat kan makkelijker met een kolom. Omdat het stoken met een kolom een uitgebreid verhaal is en omdat er veel methodes zijn zal ik daar een volgende keer weer een uitgebreid stuk over schrijven.

Zo even wat rust, vrijdag groot feest in het dorp, gisteren daarvan bijkomen... Vandaag weer verder.
Waar was ik gebleven, oh ja, iets meer over mezelf.

Al jaren ben ik een fanatieke stoker, sinds een paar jaar zelfs commercieel met een hele kleine destilleerderij.
Wat brengt iemand zover om te gaan destilleren? Interesse in de verschillende dranken, met name whisky en de verschillende Nederlandse Jenevers. Maar die kun je toch ook kopen, ja dat kan, en is eigenlijk ook de enige legale manier in Nederland. Maar!!!

Er is een kleine groep in Nederland (eigenlijk in de hele wereld) die, ondanks de verboden, toch zelf sterk alcoholische drank stookt. Dit gaat heel ambachtelijk, en levert vaak opvallende en bijzondere dranken op, en juist dat is voor die mensen de reden om dit te doen. Dit was ook voor mij de reden, want je zelfgemaakte jenever, met een zorgvuldig ontwikkeld kruidenrecept, dat kost tijd om te maken, maar als je dat eenmaal proeft....... Dan ga je niet meer naar de winkel!

En wat dacht je van de voldoening als je een volmout whisky maakt, en na drie jaar op hout laten rijpen die eindelijk eens proeft! Nee, dat is dan geen Johnny Walker, of Glenfiddich, maar een echte Mokkumer, Bosche of Deflzijler...

Ok, nu zullen er een aantal zijn die denken dat wil ik ook, maar eerst een waarschuwing. De Nederlandse wet op de Accijns verbiedt het destilleren zonder de daarvoor benodigde vergunningen. Zelfs het in bezit zijn van een destilleerketel zonder vergunning is strafbaar! Ik zal later wel eens terugkomen op de zin (of onzin) van deze wetgeving, maar voordat ik mensen aanzet tot illegale zaken zonder dat ze het weten, nu weten jullie het, destilleren als hobby is in Nederland niet mogelijk!

Wat is nu het bijzondere aan destilleren, je kunt oneindig experimenteren met ingrediënten. Van alles waar wijn of bier van gemaakt kan worden kun je een destillaat maken. Appels, peren, druiven; bekende dranken, maar wat dacht je van wortels, aardperen? Je kunt een volmout whisky maken, door een hoploos bier te maken, of je kunt een moonshine whisky maken van graan en suiker. Sterker nog, experimenteer met het graan door niet één soort te kiezen maar een paardvoer mengsel. Dan de mogelijkheden van likeuren en bitters. Neutrale alcohol (gemaakt van suiker) als basis voor fruit of kruidenlikeur, wat de natuur je brengt denk aan bramen, walnoten, vogelkers. Drankjes die niet te koop zijn maar zelf ontwikkeld, een prachtige hobby zou dat zijn, maar helaas.

Voor zover vandaag dit algemene verhaal, volgende week zal ik eens uitleggen hoe het destilleren nu eigenlijk werkt.